سفر قهوه از آفریقا به کل جهان
سفر قهوه از آفریقا : قهوه یکی از پرمصرف‌ترین نوشیدنیهای روی زمین است. تقریبا می‌توان گفت نسبت به نوشیدنیهای الکلی، صنعتی و گازدار، این نوشیدنی مصرف به مراتب بیشتری دارد.
کسی نمی‌داند که قهوه دقیقا چه زمانی و توسط چه کسی کشف شد؛ چرا که داستان‌های زیادی در مورد آن گفته شده است که هر یک روایت خاص خود را دارد؛ اما در میان این داستان‌ها و روایت‌ها، کشف دانه‌های قهوه ریشه در فلات اتیوپی دارد. براساس افسانه‌ها یک دامدار به نام کالدی (Kaldi) که یک گله بز داشت نخستین کسی بود که پتانسیل‌های بالقوه این دانه‌های محبوب را کشف کرده است.
داستان از این قرار است که این دامدار روزی گله بزهای خود را به مرتع برد و پس از چرای گله متوجه شد که بزها با خوردن دانه‌های گیاهی خاص به شدت انرژی گرفته‌اند، به‌طوری‌که شب نمی‌توانند بخوابند و سر و صدا می‌کنند. کالدی با دیدن این ماجرا نزد بزرگ صومعه می‌رود و داستان را برای او تعریف می‌کند. بزرگ صومعه نیز از این دانه‌ها یک نوشیدنی درست می‌کند و متوجه می‌شود که مدت زمان زیادی در طول شب بیدار می‌ماند و نمی‌تواند بخوابد و در عین حال انرژی زیادی هم دارد.
با گسترش استفاده از این گیاه و رسیدن خبر آن به شبه جزیره عرب، سفر قهوه در سرتاسر دنیا آغاز شد و تاریخچه قهوه شکل گرفت.
سفر قهوه از آفریقا به کل جهان : کشت دانه‌های قهوه و تجارت آن از شبه جزیره عرب آغاز شد و طبق شواهد موجود از قرن ۱۵ در یمن و در قرن ۱۶ نیز در ایران، مصر، سوریه و ترکیه شناخته شد.
قهوه فقط در خانهها استفاده نمی‌شد، بلکه در سطح شهر و خیابان هم قهوه‌خانه هایی پدید آمد که قهوه در آن‌ها تهیه می‌شد و این قهوه‌خانه‌ها کم کم در کشورهای شرقی گسترش یافتند.
همچنین قهوه به نوشیدنی محبوب در نشست‌ها و دیدارها، هنگام گوش دادن به موسیقی‌های زنده، خواندن کتاب، تماشای فیلم و تئاتر تبدیل شد.
قهوه‌خانه‌ها و کافه‌ها به سرعت در همه جا ظاهر شدند و دیگر فقط کافه و قهوه‌خانه معمولی نبودند بلکه محلی برای تبادل اطلاعات روز شده بودند تا جایی که از آن‌ها با نام «مدارس عاقلان» یاد می‌شد.
در ادامه تاریخچه قهوه به اروپا می‌رسیم. اروپایی‌هایی که به شرق و خاورمیانه امروزی سفر می‌کردند در بازگشت به کشور خود داستان‌هایی از مایع مرموز سیاه رنگی نقل می‌کردند. قهوه در قرن ۱۷ مسیر خود را به سمت اروپا باز کرد و به سرعت در این قاره به شهرت رسید.
برخی از اروپاییان این نوشیدنی را «مایع تلخ شیطانی» نامیده بودند. همچنین روحانیون شهر ونیز ایتالیا در سال ۱۶۱۵ قهوه را ممنوع اعلام کردند و کسانی که از قهوه می‌نوشیدند، مجازات می‌شدند.
قهوه به چنان شهرتی در اروپا دست یافت که پاپ کلمنت هشتم (رهبر مسیحیان در قرن ۱۶) پیش از تصمیم‌گیری‌های مهم یک فنجان قهوه می‌خورد و سپس تصمیم خود را آشکار می‌ساخت، این نوشیدنی تا حدی او را خوشحال کرده بود که ممنوعیت آن را دربازه زمانی پاپ بودنش برداشت.
قهوه به‌مرور جای نوشیدنیهای صبحگاهی را گرفت. مردم اروپا که در آن زمان از نوشیدنیهای سرد برای صبحانه استفاده می‌کردند کم کم به قهوه روی آوردند و آن را در وعده اصلی غذایی خود جای دادند.
در محبوبیت این نوشیدنی می‌توان این جمله از توماس جفرسون- سومین رییس جمهور آمریکا- را نقل کرد: «قهوه نوشیدنی محبوب دنیای متمدن است»
قهوه در قاره آمریکا از برزیل آغاز شده است. قاره آمریکا قهوه برزیلی معروف خود را مدیون شخصی به نام فرانسیسکو دوملو پالتا (Fransisco de Mello Palheta) است که توسط امپراتور به فرانسه فرستاده شد تا بذر گیاه قهوه را به این قاره بیاورد. امپراتور در آن زمان از اروپا دیدن کرده بود و نوشیدنی قهوه را از آنجا شناخته بود.
فرانسویان تمایلی به دادن بذر به آمریکایی‌ها نداشتند اما از آنجایی که فرانسیسکو چهره خوب و زیبایی داشت، همسر پادشاه فرانسه دسته گل بسیار بزرگی برای او فرستاد. در میان این دسته گل به اندازه کافی دانه‌های قهوه گذاشته شده بود تا بتواند یک صنعت میلیارد دلاری را در برزیل راه‌اندازی کند.
باورش دشوار است اما ملت‌هایی بر پایه کشت و تجارت قهوه رشد و توسعه یافته‌اند و کشورهای فقیر و ناتوانی با تجارت قهوه به کشورهایی مدرن و پیشرفته تبدیل شدند. در اواخر قرن ۱۸ قهوه به یکی از پرسودترین کالاهای تجاری در دنیا تبدیل شد.
در جهان اسلام
ابوعلی سینا، حدود هزار سال پیش در کتاب خود شرح جامعی در مورد قهوه آورده که البته ایرانیان در آن عصر بر آن نام بونا نهاده بودند و بوعلی نیز همین واژه را به کار بسته‌است. این واژه‌ای است که هنوز در اتیوپی آن را برای قهوه بدون شکر به کار می‌برند. بوعلی سینا قهوه را به منظور تحریک بیماران افسرده به‌کار می‌گرفته.
دین اسلام، نوشیدنیهای الکلی را حرام به‌شمار می‌آورد و نوشیدنی قهوه به عنوان جایگزینی برای نوشیدنیهای الکلی استفاده می‌شد. این نوشیدنی از قرن ۱۳ میلادی بسیار محبوب و مقبول شد و تا آغاز قرن ۱۵ میلادی در مصر، شام و عثمانی بسیار مصرف می‌گردید و در همهٔ این شهرها قهوه‌خانه‌هایی برپا شد، مقامات مذهبی در مکه، قاهره و استانبول تلاش کردند تا مصرف آن را ممنوع کنند، شیخ‌ها بر سر شباهت اثرات قهوه و الکل بحث می‌کردند و برخی به این اشاره می‌کردند که دست به دست کردن قوری قهوه، بی شباهت به دست به دست کردن پیاله شراب، نوشیدنی ممنوعه در اسلام نیست، اما در پایان با نوشیدن قهوه موافقت کردند.
در ایران
در زمان سلسله صفوی، قهوه در ایران جایگاه خود را در میان نوشیدنیهای روزانه مصرفی مردم، پیدا کرد. در سال ۱۶۶۴ میلادی کاشف الدین، داروساز مشهور در دوره صفویه، رساله‌‌ای در مورد فواید و مضرات قهوه نوشت. رساله او در خصوص فواید و مضرات قهوه، باعث ایجاد علاقه در شاه عباس برای استفاده از قهوه شد و این آغازی خوب برای گسترش قهوه در ایران بود.
پیش از این، سرو و نوشیدن قهوه در ایران در بین عموم مردم، رواج نداشت و قهوه نوشیدنی مخصوص بارگاه‌‌های سلطنتی و افراد حاکم بود. بنابراین، در کاخ‌‌ها فضایی به نام قهوه خانه برای نوشیدن قهوه توسط سلسله صفوی و قاجار ایجاد شده بود و این چنین برای اولین بار مکانی برای سرو قهوه در ایران شکل گرفت. این مکان‌ها توسط افرادی به نام “قهوه چی” یا “قهوه باشی” اداره می شدند.
با گذشت زمان، قهوه خانهها در ایران به خارج از محدوده کاخ، جایی که مرفهین و اشراف حضور داشتند انتقال پیدا کرد. با انتقال قهوه خانهها به خارج از محدوه کاخ، نوشیدن قهوه در ایران، در بین مردم عادی نیز رواج پیدا کرد.
سفر قهوه از آفریقا به کل جهان : مسافران، ماموران و افراد مختلف در سفرهای خود به قاره‌های دیگر دانه‌های قهوه و بذر گیاه قهوه را حمل می‌کردند و قهوه در نهایت به گیاهی جهانی و یک نوشیدنی محبوب تبدیل شد. کشت قهوه در بعضی از نقاط دنیا موفقیت‌آمیز بود و صنعتی بزرگ به راه می‌انداخت و در بعضی مناطق عمری چندانی نداشت.
باورش دشوار است اما ملت‌هایی بر پایه کشت و تجارت قهوه رشد و توسعه یافته‌اند و کشورهای فقیر و ناتوانی با تجارت قهوه به کشورهایی مدرن و پیشرفته تبدیل شدند. در اواخر قرن ۱۸ قهوه به یکی از پرسودترین کالاهای تجاری در دنیا تبدیل شد.
ول کن جهان را قهوه ات یخ کرد 🙂
با تشکر : تیم تولید محتوای بهین نوش
